W lesie, za sprawą składu gatunkowego, panuje mrok i wilgoć. Drzewa liściaste w znaczący sposób ograniczają dostęp światła i parowanie. Tu zawsze jest zdecydowanie chłodniej w ciągu dnia i jednocześnie cieplej w nocy, gdy promieniowanie zwrotne Ziemi jest pochłaniane przez korony drzew. W dnie lasu tylko w miejscach nasłonecznionych istnieją warunki do rozwoju roślin niższych, ale tym samym nie musiały się one spieszyć z rozwojem kwiatów, rozciągając to w czasie w zależności od stanowiska. Jeżeli chodzi o strategie rośli w zakresie kwitnienia, to nie mają one tu wielkiego wyboru, wiatr i zwierzęta ze zdecydowaną preferencją owadów. Generalizując można by powiedzieć, że te wiatropylne w lesie to głownie drzewa, sosny, świerki, topole, dęby, brzozy, olsze i leszczyna, która jako przedstawiciel podszytu musi rozpocząć kwitnienie wyjątkowo wcześnie, gdy ulistnienie ograniczające ruch powietrz nie występuje. Okres rozpoczęcia kwitnienia, aby było ono skuteczne, jest w tym wypadku bardzo ważny. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, gdy roślina wykorzystuje do zapylania zwierzęta, w naszym klimacie głównie entomofaunę. Tu rośliny mogą liczyć albo na wygłodniałe budzące się ze snu zimowego owady lub ich obfitość w późniejszym okresie.
Aktualnie wokół kwitnących roślin kłębią się różne gatunki owadów i gwarantują sukces rozrodczy, nigdzie nie trzeba się spieszyć, mając odpowiednie warunki do wzrostu. Obserwujemy więc ten sam gatunek rozpoczynający kwitnienie, jak również z już wykształconymi owocami. U większości gatunków owoce, nasiona, już zostały wykształcone i rozpoczął się dla nich dłuższy lub krótszy czas dojrzewania. Moment w który owoce osiągną swoją dojrzałość zależy od przyjętej strategii rozprzestrzeniania nasion.
Tu rośliny mają już zdecydowanie większy wybór niż w przypadku kwitnienia, zwłaszcza jeżeli chodzi o udział zwierząt, można wykorzystać znacznie większą ich grupę. Każdemu gatunkowi zależy bowiem na tym, aby zdobyć nowe terytorium i je zasiedlić. W warunkach, gdy trafiają na miejsca puste z dużym dostępem światła, np. po wiatrołomach, każda ma równe szanse na jej zasiedlenie, dlatego zawsze obserwujemy tu największą bioróżnorodność gatunkową. Z czasem warunki są zmieniane przez dominujący gatunek i część z nich musi się z takich stanowisk wycofać szukając innego, dogodnego dla siebie miejsca.
Rośliny, które wykorzystają wiatr do rozprzestrzeniania swoich nasion, czekają z ich uwolnieniem na okres, gdy liście zaczynają już spadać i wiatr może powiać silniej. Nasiona mogą zatem dotrzeć do miejsc bardziej odległych od macierzystej rośliny. Od tej reguły są oczywiście wyjątki, które nie czekają do jesieni, a zdecydowanie wcześniej uwalniają nasiona np. Topole, wierzby, wiązy.
Te które oferują smakowite słodkie owoce czekają na łakomczuchów, którzy je spożyją i rozprzestrzenią nasiona (pestki) w swoich żołądkach do nowych miejsc.
Wielkie i często twarde, są skierowane do gatunków zimujących i gromadzących zapasy. Twarda skorupa zapewnia bezpieczeństwo przed innymi potencjalnymi zjadaczami, a wielkość gwarantuje zainteresowanie “chomikarzy”, dając im szansę na przetrwanie zimy.
Wiatr, ptaki i inne zwierzęta, to główni sprawcy rozprzestrzeniania nasion w warstwie drzew i krzewów, rośliny runu mają nieco inne strategie. Oczywiści mam na myśli te występujące w lesie nie na otwartych przestrzeniach, gdzie wiatr może być sprzymierzeńcem. Tu rośliny często wyposażają nasiona w haczykowate wyrostki, rzepy (i kto to wymyślił), które przyczepione do futra przenoszone mogą być na duże odległości, lub wytwarzają specjalny przysmak dal mrówek zwany elajosomem. Przysmaki niczym cukierki są przez nie zjadane, a nasiona porzucane niczym papierki. Można też, jak czyni to wspominany w poprzednim wpisie niecierpek, strzelać nimi na znaczną odległość i być zupełnie niezależnym. W zależności od przyjętej strategii, czas dojrzewania owoców dla poszczególnych gatunków jest bardzo zróżnicowany, ale lato, to okres, w którym niemal wszystkie mają najbardziej optymalne warunki rozwoju.
Kolejne informacje z lasu za ?.
Piotr B.